Đại Huệ ngữ lục - thư giải đáp IV

Lúc tuổi trẻ Ông đã biết phát lòng tin hướng đến Tổ-sư-thiền, nhưng về tuổi già bị tri-giải làm chướng nên chưa có chỗ ngộ nhập, ngày đêm mong muốn biết phương-tiện thể cứu Đạo này. Ông đã có lòng chí thành Tôi đâu dám từ nan.

Theo lời thỉnh của Ông, Tôi nói ra ít lời sau đây. Chỉ cái tâm cầu ngộ nhập nầy tức đã là tri giải chướng đạo rồi, lại còn tri giải nào làm chướng ngại Ông nữa ? Thực ra gọi cái gì là tri giải ? Tri giải từ đâu mà đến ? Người bị chướng ngại là ai ? chỉ một câu này, điên đảo có ba :

Một là tự nói bị tri giải làm chướng.

Hai là tự nói chưa ngộ, cam đành làm kẻ mê.

Ba là ở trong mê đem tâm chờ ngộ.

Ba thứ điên đảo nầy là cội gốc sanh tử. Cần phải chớ sanh một niệm, ngay đó tâm điên đảo bặt, mới biết không có mê để phá trừ, không có ngộ để chờ đợi, không có tri giải để làm chướng, như người uống nước lạnh nóng tự biết, lâu ngày tự nhiên không còn kiến-giải này. Chỉ cần nhìn ngay chỗ cái tâm hay biết tri giải đó khán xem còn chướng được hay không ? Trên cái tâm hay biết tri giải đó còn có những kiến-giải kể trên hay không ?

Từ xưa, các bậc Đại-trí-huệ, đều lấy tri giải làm bè bạn, dùng tri giải làm phương-tiện. Ở trên tri giải thực hành lòng từ bình đẳng, ở trên tri giải làm các Phật-sự như rồng gặp nước, như hổ gặp núi, chẳng bao giờ lấy đó làm bực dọc. Chỉ vì các Ngài biết được chỗ khởi của tri giải. Đã biết được chỗ khởi của tri giải thì chính tri giải nầy tức là nơi giải thoát, cũng là chỗ thoát sanh tử. Đã là nơi giải thoát sanh tử thì cái tri giải đó bản thể vốn là tịch diệt. Tri giải đã tịch diệt thì kẻ năng biết tri giải đó chẳng thể không tịch diệt.

Vậy Bồ-đề, Niết-bàn, Chân-như, Phật-tánh cũng chẳng thể không tịch diệt. Theo lý này suy ra thì còn có vật nào có thể làm chướng ngại và nhằm vào đâu để cầu ngộ nhập.

Phật nói :

Các nghiệp từ tâm sanh

Nên nói tâm như huyễn

Nếu lìa tâm phân biệt

Ắt đường sanh tử tuyệt.         

Tăng hỏi Hòa-thượng Đại Châu : Thế nào là Đại Niết-bàn ?

Sư đáp : Chẳng tạo nghiệp sanh tử.

Hỏi : Thế nào là nghiệp sanh tử ?

Đáp : Cầu Đại Niết-bàn là nghiệp sanh tử.

Cổ Đức nói : ‘Người học Đạo có một niệm chấp thật sanh-tử tức là rơi vào Ma-đạo, một niệm khởi các kiến-chấp tức rơi vào Ngoại-đạo’.

Duy Ma Cật nói : ‘Chúng-ma ưa sanh tử, Bồ-tát ở nơi sanh tử mà chẳng nhiễm, Ngoại-đạo ưa các kiến-chấp, Bồ-tát ở nơi các kiến-chấp mà chẳng động’. Như thế chứng tỏ người lấy tri giải làm bè bạn, dùng tri giải làm phương-tiện, ở trên tri giải thực hiện lòng từ bình đẳng, ở trên tri giải làm các Phật-sự, là người thực hành đúng theo lời dạy của Phật & Tổ. Tại sao ? chỉ vì bậc Thánh liễu đạt thời gian tánh không, sanh tử & Niết-bàn vốn là tịch diệt.

Người chưa đến được chỗ này chẳng nên nghe lời bậy bạ của bọn Tà-sư dẫn vào hang quỷ, ở đó nhắm mắt nổi vọng tưởng. Gần đây Chánh-pháp suy đồi, bọn này nhiều như mè, như lúa, cũng như một người mù dẫn cả bọn mù cùng nhau vào hầm lữa. Thật đáng thương xót ! Mong Ông thẳng thắn chớ theo bọn này.

Nếu theo bọn này, dù tạm thời giữ được cái xác thân này chẳng bị lay động, lại cho là Đạo cứu cánh, nhưng tâm-thức vẫn lăng xăng trôi nổi như bụi trần, dẫu cho tâm-thức tạm ngưng thì cũng như đá đè cỏ, vậy muốn đến chỗ cứu kính an lạc của Vô-thượng Bồ-đề làm sao mà được ?.

Xưa kia, Tôi cũng từng bị bọn nầy làm lầm, về sau nếu Tôi không gặp được Thiện-tri-thức chân chánh thì phải uổng qua một đời. Nay mỗi khi nghĩ đến, tâm không thể nhẫn được, nên chẳng tiếc khẩu-nghiệp mà tận sức cứu vãn cái tệ đoan này.

Ngày nay, Người biết quấy nếu muốn ngay đó lãnh hội cần phải nơi một niệm này được bùng vỡ, mới liễu thoát được sanh tử, nhưng không giữ cái tâm chờ bùng vỡ mới được. Nếu cứ giữ tâm ấy thì sẽ không bao giờ bùng vỡ được. Chỉ cần đem tất cả vọng tưởng nhất thời buông xuống, ngay chỗ đó Khán Công-án :

Tăng hỏi Triệu Châu : Con chó có Phật-tánh hay không ?

Đáp : Không.

Xem tại sao Triệu Châu nói ‘Không’ ? Một chữ không này làm lợi khí để đập tan những ác tri ác giác. Nhưng chẳng được dùng bộ não tìm hiểu cho là có hay không, chẳng được cho là Đạo-lý, chẳng được dùng ý căn suy nghĩ tính toán… Chỉ cần suốt ngày đêm đi, đứng, ngồi, nằm luôn luôn tự hỏi : Con chó có Phật-tánh hay không ? Tại sao Triệu Châu nói ‘Không’ ? Hằng ngày cứ thực hiện công phu như thế xem, không bao lâu sẽ tự thấy hiệu nghiệm phần nào. Việc một bước ngàn dặm cũng có thể được vậy.

Cổ-đức nói : ‘Ý Tổ-sư ở đây rất linh động, không vật nào có thể hạn chế được nó. Nếu lìa cuộc sống hằng ngày mà có chỗ xu hướng khác thì cũng như lìa nước tìm sóng, càng tìm càng xa vậy’. 

THƯ ĐÁP II.

Được biết, những ngày gần đây Ông lấy đại sự nhân duyên (tham-thiền) này làm điều tâm niệm, dũng mãnh tinh tấn, thuần nhất không tạp, lòng Tôi xiết bao vui mừng.

Ông có thể suốt ngày trong lúc làm việc, công phu đã được tương ưng chưa ? Hai lúc thức và ngủ đã được nhất như chưa ? Nếu chưa được thì không nên luôn luôn chìm đắm trong không tịch. Người xưa gọi đó là việc trong nhà quỷ dưới núi đen, cônh phu như thế đến tận đời vị lai cũng không có ngày thấu thoát.

Nói chung, người trôi lăn nhiều ở chốn thế gian, từ lâu đã dính chặt trần lao, bỗng nhiên được người chỉ bảo hướng vào chỗ tỉnh lặng làm công phu, chợt được trong tâm vô sự, liền nhận đó làm cứu cánh an lạc. Chứ không biết là như đá đè cỏ, tuy tạm cảm thấy thanh tịnh, nhưng đâu ngờ gốc rễ vô-minh vẫn còn, biết ngày nào mới chứng được tịch-diệt viên mãn. Muốn được cái tịch-diệt chân chánh hiện tiền cần phải ở trong sự sanh diệt lăng xăng, nhảy một cái ra khỏi (ngộ). Khi ấy chẳng động một mảy lông cũng có thể quậy nước sông dài thành tô lạc, biến đất cát thành vàng ròng, ứng cơ tiếp vật tự do tự tại, tự lợi lợi tha việc nào cũng xong.

Bậc Thánh xưa gọi đó là Vô-tận-tạng Đà-la-ni môn, Vô-tận-tạng thần thông du hí môn, Vô-tận-tạng như ý giải thoát môn. Những việc này chẳng phải là bậc Đại-trượng-phu thì đâu thể làm được. Nhưng cũng chẳng phải do tạo tác mà được, vì vốn là vật sẵn đủ trong Tâm ta. Mong Ông quyết tâm tinh tấn, nhất định sẽ đến chỗ này. Khi hoát nhiên đại-ngộ, trong Tâm rõ ràng như trăm ngàn nhật nguyệt, mười phương thế giới trong một niệm thấu rõ mà không có mảy may nghĩ tưởng nào khác thì mới được cùng cứu cánh tương ưng. Nếu được như thế thì chẳng những đắc lực trên đường sanh tử mà ngày sau, khi Ông được lên cầm quyền, lại còn có thể giúp Vua cai trị hơn cả Nghiêu, Thuấn. điều này chắc chắn như chỉ trên bàn tay vậy. 

THƯ ĐÁP III.

Thư Ông nói : ‘Người sơ-cơ được chút công phu tĩnh tọa đã là khá’, lại nói : ‘Chẳng dám có kiến chấp về tỉnh lặng’. Phật nói : 'Ví như có người bịt lỗ tay rồi cất tiếng la to, tự họ không nghe cũng tưởng người khác không nghe như họ vậy’. Thật chỉ tự làm chướng nạn mà thôi.

Người tham-thiền nếu tâm sanh tử chưa vỡ, hằng ngày trong mười hai thời mờ mờ mịt mịt như người chết hồn chưa tan, đâu có thì giờ rảnh để ý đến tỉnh lặng hay náo động ?

Trên hội Niết-bàn, tên đồ tể Quảng Ngạch buông đao liền thành Phật, đâu phải là thực hiện công phu trong tỉnh lặng mà được. Ông ta há chẳng phải là người sơ-cơ ư ? Ông thấy việc này cho rằng người đời nay chẳng có khả năng như vậy, rồi lại gán cho ông ấy là cổ Phật thị hiện. Nếu có kiến-giải như thế là do chẳng tin Tự-tâm, cam chịu làm người hạ liệt mà thôi.

Trong Thiến-tông ta chẳng luận kẻ sơ-cơ hậu học, cũng chẳng luận người tiền bối lão tham. Nếu muốn chân thật yên tịnh, cần phải tâm sanh tử vỡ, chẳng do làm công phu trong tĩnh lặng. Hễ tâm sanh tử vỡ thì tự nhiên yên tịnh vậy. Điều bậc Thánh xưa gọi là phương-tiện tịch tịnh chính là cái này, chỉ tại bọn Tà-sư đời mạt-pháp chẳng hội lời phương-tiện của bậc Thánh xưa đó thôi. Ông nếu tin được lời của Sơn-tăng, thử hướng ngay chỗ náo động khán câu thoại đầu xem, không kể ngộ hay không ngộ, chính ngay lúc tâm rối loạn hãy cứ đề câu thoại đầu hỏi mãi, khi ấy còn thấy tịnh hay không, còn thấy đắc lực hay không ? Nếu thấy đắc lực thì chẳng cần buông xả gì cả.

Khi tĩnh tọa chớ để hôn trầm và tán loạn. Nếu thấy hai thứ bệnh này hiện tiền chớ nên dùng sức diệt trừ, chỉ cần đề câu thoại đầu hỏi tiếp thì ngay đó hai thứ bệnh tự hết. Công phu lâu ngày mới biết chỗ ít phí sức chính là chỗ đắc lực, cũng chẳng cần làm công phu trong tĩnh lặng, ngay chỗ náo động này chính là công phu vậy.

Khi Lý Hán Lão mới gặp Sơn-tăng ở Tuyền Nam, thấy Sơn-tăng cực lực bài bác mặc-chiếu tà thiền làm mù mắt người, ông ta bất bình nữa nghi nữa giận, bỗng nghe Sơn-tăng nói câu thoại đầu “Cây bách trước sân”, ông ta hốt nhiên đập vỡ thùng sơn đen, ở trong một tiếng cười đã hoàn toàn xong việc (ngộ), mới tin lời của Sơn-tăng không một mảy may dối gạt, cũng chẳng phải tranh giành nhân ngã, liền đối trước Sơn-tăng sám hối.

Thượng-tọa Đạo Khiêm tham thiền nếm nhiều cay đắng, cũng đã từng mất hơn mười năm nhập khô thiền. Những năm gần đây, ông ấy mới được chỗ an lạc (ngộ). Khi gặp xin hỏi thử : ‘Phải thực hiện công phu như thế nào ?’. Trước kia ông ấy đã đi lầm đường tất sẽ thương xót kẻ lầm đường, tôi nghĩ rằng ông ấy sẽ thành thật thổ lộ hết cho ông biết vậy. 

THƯ ĐÁP TRẦN QUÝ NHẬM  I.

Thư Ông tự nói căn tánh rất ngu độn mà muốn lưu ý đoạn đại sự nhân duyên này, nếu thật như vậy thì tôi sẽ mừng cho Ông.

Hiện nay bậc Sĩ-phu phần nhiều đối với việc này (tham-thiền) chẳng thể ngay đó thấu thoát, chỉ vì căn tánh linh lợi quá, tri kiến quá nhiều, vừa nghe Tông-sư mở miệng liền dùng bộ não lãnh hội ngay, không phát khởi nghi-tình nên vĩnh viễn không thể chứng ngộ. Thật không bằng kẻ độn căn, đầu óc đơn giản, không có nhiều tri kiến này nọ, nên được ngay nơi một cơ một cảnh hoặc một ngôn một cú hoát nhiên khám phá (ngộ). Cái ngộ này dù Đại-sư Đạt-ma có xuất hiện dùng trăm muôn thần thông muốn chướng ngại người này cũng chẳng được, chỉ vì người này không có Đạo-lý gì để chướng.

Người căn tánh linh lợi trái lại bị cái linh lợi làm chướng, chẳng thể dẹp ngay, phá ngay được. Đối với việc này, dẫu cho dùng thông minh linh lợi học được đi nữa thì trên việc bổn phận của chính mình (tham) lại càng không đắc lực. Cho nên ngài Nam Tuyền nói : ‘Ngày gần đây Thiền-sư rất nhiều mà không tìm ra một người si độn’ là vậy.

Ngài Chương Kỉnh nói :

‘Chí-lý bặt lời, người đời chẳng biết, lại cưỡng tập việc khác cho là công-phu. Chẳng biết Tự-tánh vốn chẳng phải là cảnh trần, mà là cái môn đại giải thoát vi diệu, có cái giác chiếu soi không nhiễm không ngại, xưa nay chưa từng biến đổi, giống như Mặt-trời xa gần đều chiếu, tuy đến các vật mà chẳng cùng tất cả hòa hợp. Diệu-minh sáng tỏ chẳng nhờ tu tập, Chúng sanh chẳng rõ nên chấp lấy cảnh tượng bên ngoài, giống như dụi mắt thấy hoa đốm trên không, trải qua nhiều kiếp uổng tự lao nhọc. Nếu tự phản chiếu thì bản thể Tự-tánh hiện khắp không gian thời gian, không thấy có người thứ hai, khi ấy hành vi tạo tác điều ở trong Thật-tướng’.

Ông tự nói căn tánh ngu độn, thử như thế phản chiếu xem cái biết ngu độn đó có ngu độn hay không ? Nếu chẳng hồi quang phản chiếu mà chỉ giữ lấy cái ngu độn rồi tự sanh phiền não, thật là ở trên huyễn vọng lại thêm huyễn vọng. Chỉ cần tin Tôi, lợi độn tại người chớ chẳng phải tại tâm. Tâm này cùng với Tam thế chư Phật một thể không hai, nếu có hai thì pháp chẳng bình đẳng vậy. Thọ Giáo, truyền Tâm điều là hư vọng, cầu chân tìmthật càng thấy so le. Chỉ cần biết cái Tâm-thể vốn bất nhị thì quyết định chẳng còn ở trong phạm vi của lợi độn lấy bỏ, ngay khi đó một dao cắt đứt dây trói như thấy Mặt-trăng quên ngón tay. Nếu còn chần chờ suy trước tính sau, ấy là trên ‘nắm tay không’ mà sanh kiến-giải chấp thật, trong pháp căn cảnh vọng lập méo mó, trong thân ngũ Ấm vọng lập trói buộc, không biết đến bao giờ mới hết.

Những năm gần đây có một bọn Tà-sư thuyết thiền mặc-chiếu, dạy người suốt ngày đêm mọi việc đều chớ màng đến, cứ thôi nghỉ đi, im lặng không cho lên tiếng, e sợ lọt vào cảnh trước mắt. Sĩ-phu thường bị thông minh linh lợi sai khiến nên phần đông ghét chỗ náo động, bỗng được bọn Tà-sư dạy bảo tĩnh tọa, cảm thấy ít phí sức liền cho là đúng, lại chẳng biết cầu diệu-ngộ, chỉ cho mặc-chiếu là cùng tột. Tôi chẳng tiếc khẩu-nghiệp ra sức cứu vãn cái tệ đoan này. Nay cũng có chút ít người biết quấy, xin ông hãy hướng đến chỗ nghi-tình chẳng vỡ mà tham, đi đứng nằm ngồi chẳng được buông bỏ.

Tăng hỏi Triệu Châu : Con chó có Phật-tánh không ?

Đáp : Không.

Tại sao Triệu Châu nói ‘Không’ ? Một chữ Không này chính là một dao cắt đứt cái tâm nghi sanh tử. Cái cán dao nầy chính người đương sự tự cầm trong tay, bảo người khác hạ thủ dùm chẳng được, phải chính mình hạ thủ mới được. Nếu xả được tánh mạng thì mới có thể quyết liệt hạ thủ. Nếu chẳng buông xả được thì cứ ở chỗ nghi chẳng vỡ mà tham-cứu, bỗng nhiên một ngày nào đó dám chịu xả mạng thì ngay đó xong việc (kiến Tánh). Khi ấy mới tin rằng lúc tĩnh lặng tức là lúc náo động, lúc náo động tức là lúc tĩnh lặng, lúc nói tức là lúc nín, lúc nín tức là lúc nói, chẳng cần hỏi người, cũng tự nhiên chẳng bị bọn Tà-sư mê hoặc. Mong thay.

Thuở xưa, Châu Thế Anh có lần gửi thư hỏi ngài Chân-tịnh rằng :

- Phật-pháp thâm diệu, hằng ngày nên dụng tâm thể-cứu như thế nào ?

- Phật-pháp huyền diệu không hai, nhưng nếu chưa đến thì có cao thấp đối đãi nhau. Nếu như đến được chỗ huyền diệu thì người ngộ tâm ắt biết đúng như thật, tức là Tự-tâm vốn đã thành Phật, tự tại như thật, an lạc như thật, giải thoát như thật, thanh tịnh như thật, hằng ngày chỉ dụng Tự-tâm. Tự-tâm linh động, nắm được liền dùng, chớ hỏi nó là phải hay không phải, đem tâm suy nghĩ liền không phải vậy.

Tâm không suy nghĩ thì mỗi mỗi thiên-chân, mỗi mỗi minh-diệu, mỗi mỗi như hoa sen chẳng dính bùn. Cái tâm thanh tịnh siêu việt tất cả, do mê Tự-tâm nên làm chúng sanh, ngộ Tự-tâm nên thành Phật, mà chúng sanh tức là Phật, Phật tức là chúng sanh, do mê ngộ nên có chúng sanh và Phật.

Ngày nay, người học Đạo phần đông chẳng tin Tự-tâm, chẳng ngộ Tự-tâm, chẳng được thọ dụng sự minh-diệu của Tự-tâm, chẳng biết Tự-tâm vốn an lạc giải thoát, lầm cho ngoài Tâm có Thiền, có Đạo, vọng lập kỳ lạ, vọng sanh lấy bỏ, tuy có tu hành mà rơi vào cảnh giới đoạn-kiến của Ngoại-đạo và thiền tịch-tịnh của Nhị-thừa, chỗ gọi là ‘Tu hành sợ đọa hố đoạn & thường’.

Nói kẻ đoạn kiến là đoạn diệt bản tánh diệu minh của Tự-tâm, cứ ở ngoài Tâm chấp không mà mắc kẹt vào thiền tịch-tịnh.

Nói kẻ thường kiến là chẳng ngộ tất cả pháp không, chấp thật các pháp hữu vi thế gian cho là cứu cánh. 

Bọn Tà-sư dạy Sĩ-phu nhất tâm tĩnh tọa, mọi việc chớ màng, cứ thôi đi, nghỉ đi, há chẳng phải là đem tâm thôi tâm, đem tâm nghỉ tâm, đem tâm dụng tâm đó sao ? Nếu tu hành như thế thì làm sao chẳng rơi vào cảnh giới đoạn-kiến, thiền tịch-tịnh của Ngoại-đạo và Nhị-thừa, làm sao phát hiện được cái huyền diệu của Tự-tâm nhiệm mầu sáng suốt, thọ dụng sự an lạc thanh tịnh giải thoát. Cần phải người đương sự tự chứng tự ngộ, tự nhiên chẳng bị lời nói của Cổ-đức xoay chuyển mà còn có khả năng chuyển được lời nói của Cổ-đức.

Như viên ngọc quí Ma-ni vùi trong bùn sình, dù trải qua trăm ngàn năm cũng chẳng bị ô nhiễm vì bản thể nó vốn tự trong sạch. Tâm này cũng vậy, khi mê dù bị trần lao mê hoặc mà bản thể tâm này chưa từng mê hoặc, như hoa sen chẳng dính bùn vậy. Nếu bỗng ngộ Tâm này vốn đã thành Phật, cứu cánh tự tại, an lạc như thật, các thứ diệu-dụng cũng chẳng từ ngoài đến, vì nó vốn sẵn tự đầy đủ. Phật nói :

‘Không có pháp nhất định tên là Vô-thượng Chánh-đẳng Chánh-giác, cũng không có pháp nhất định cho Như-lai thuyết’.

Nếu xác định bản thể của nó thật có sự việc như thế thì lại chẳng đúng. Do sự bất đắc dĩ, nhân vì mê ngộ lấy bỏ mà nói ra đủ thứ Đạo-lý. Ấy là lời phương tiện đối với người chưa đến chỗ huyền diệu đó thôi. Kỳ thật bản thể không có Đạo-lý nào.

Xin ông hãy dụng tâm như thế này :

Hằng ngày trong 12 thời chẳng được chấp sanh-tử cùng Phật-đạo là thật có & thật không, chỉ cần khán câu thoại đầu. Thiết yếu là chẳng nên dùng Ý-căn để suy lường, chẳng nên ở trên ngôn ngữ để tìm hiểu, chẳng nên ở chỗ nói năng để nhận lấy, cũng chẳng nên hướng vào chỗ ‘đá nhoáng điện chớp’ để lãnh hội. Chỉ cần đề câu thoại đầu hỏi mãi, cũng chẳng được đem tâm chờ ngộ, chờ thôi nghỉ. Nếu đem tâm chờ ngộ, chờ thôi nghỉ thì càng không dính dáng gì !

THƯ ĐÁP TRẦN QUÍ NHẬM II.

Ông nói : ‘Sau khi được thư của Sơn-tăng, mỗi khi gặp náo động chẳng có chỗ trốn tránh, thường tự kiểm điểm mà chưa thấy công phu đắc lực’. Ông đâu biết ngay cái chỗ trốn tránh chẳng được đó đã là công phu rồi, nếu còn muốn kiểm điểm nữa lại càng xa sôi.

Thuở xưa, ngài Lão Hoa Nghiêm nói : ‘Phật-pháp ở chỗ đi đứng nằm ngồi, chỗ uống trà ăn cơm, chỗ nói năng thăm hỏi, chỗ làm việc hằng ngày. Hễ khởi tâm động niệm lại chẳng đúng vậy’.

Chính đương lúc Ông trốn tránh chẳng được đó, rất kỵ khởi tâm động niệm để kiểm điểm.

Tổ-sư nói : Phân biệt nếu chẳng sanh, Hư-minh tự chiếu soi.

Bàng Cư-sĩ nói :

Hàng ngày không việc khác

Duy ta tự hài hòa

Mỗi mỗi chẳng lấy bỏ

Nơi nơi đừng chống trái

Quan chức quý là ai ?

Núi non bặt trần ai.

Thần thông cùng diệu dụng

Gánh nước và bổ củi.

Bậc Thánh xưa nói : ‘Hễ có tâm phân biệt so đo, thấy tự tâm có số lượng, thảy đều là mộng’.

Lúc trốn tránh chẳng được, không nên có tâm toan tính, lúc tâm chẳng toan tính thì hết thảy đều sẵn sàng, cũng chẳng cần màng đến linh lợi hay ngu độn, việc lợi độn chẳng dính dáng, cũng chẳng can hệ đến việc tịnh loạn. Chính đương lúc trốn tránh chẳng được, hốt nhiên đánh mất cái túi vải (ngộ), bất giác vỗ tay cười lớn. Nhớ lấy  !

Việc này nếu dùng một mải may công phu thủ chứng thì như người lấy tay nắm bắt hư-không, chỉ tự lao nhọc mà thôi. Lúc lao động thì cứ lao động, muốn tĩnh-tọa thì cứ tĩnh-tọa, nhưng chẳng nên chấp tĩnh-tọa làm cứu cánh.  

THƯ ĐÁP TRIỆU ĐẠO PHU.

Thư Ông gửi đến mỗi mỗi Tôi đều biết hết.

Phật dạy : ‘Người phát tâm đều sẽ thành Phật’. Tâm này chẳng phải là tâm trần lao vọng tưởng thế gian, mà là cái tâm vô-thượng bồ-đề. Nếu phát tâm này đều sẽ thành Phật.

Nho-sĩ học Đạo phần đông tự tạo ra chướng ngại là do không có lòng tin quyết định.

Phật nói :

Tin là gốc Đạo, mẹ công đức

Nuôi dưỡng tất cả các pháp thiện

Phá trừ lưới nghi thoát dòng ái

Hiển bày Niết-bàn Đạo-vô-thượng.

Còn bảo :

Tin hay tăng trưởng trí công đức

Tin hay đưa đến quả Như-lai.

Trong thư Ông tự cho độn căn chưa thể triệt ngộ, tạm gieo hạt giống Phật trong tâm điền, lời nầy tuy thiển cận song cũng đã gieo nhân sâu xa, Ông chỉ cần tin chắc Tự-tâm ắt không bị ai gạt.

Ngày nay, người học Đạo thường thường ở chỗ nên hoãn lại gấp, nên gấp lại hoãn.

Bàng Uẩn nói :

Ngay lúc rắn vào đáy quần vải

Còn hỏi Tông-sư thời tiết gì ?

Việc hôm qua hôm nay còn có chỗ không nhớ, huống là việc đã qua kiếp khác, đâu thể không quên mất ư ? Nếu quyết muốn kiếp này được thấu triệt đến chỗ chẳng nghi Phật, chẳng nghi Tổ, chẳng nghi sanh, chẳng nghi tử, thì phải đủ lòng tin Tự-tâm, đầy đủ chí quyết định, niêm niệm như cứu lửa cháy đầu. Thực hành công phu như thế nếu vẫn còn chưa thấu triệt thì lúc ấy mới có thể nói là độn căn. Bằng chưa gì hết mà tự nói : ‘Tôi độn căn chẳng thể trong đời này triệt ngộ mà chỉ có thể gieo giống Phật để kết duyên thôi’. Đó là người không đi mà muốn đến. Thật hết sức vô lý !.

Tôi thường nói với những người tin Đạo này rằng : ‘Dần dần cảm thấy trong cuộc sống hằng ngày, chỗ ít phí sức chính là chỗ học Phật đắc lực vậy’. Chỗ đắc lực của mình, người khác chẳng biết được, muốn đem ra trình cho người xem cũng chẳng được. Lục-tổ nói với Đạo Minh rằng : ‘Nếu ông phản chiếu cái bản lai diện mục của chính mình thì mật-ý đều ở bên ông vậy’. Mật-ý đó là chỗ đắc lực hằng ngày, chỗ đắc lực tức là chỗ ít phí sức vậy.

Việc trần lao thế gian buông cái này bắt cái kia vô cùng vô tận, trong bốn oai nghi chưa từng lìa bỏ, vì từ vô-thủy đến nay đã kết duyên với nó rất sâu dày, còn Trí-huệ Bát-nhã cùng nó kết duyên thiển cận, nên khi chợt nghe bậc Thiện-tri-thức nói thì cảm thấy khó hội. Nếu từ vô-thủy đến nay duyên trần lao cạn, duyên Bát-nhã sâu thì đâu có gì khó hội. Chỉ cần chỗ sâu trước kia nay khiến cho cạn, chỗ trước kia cạn nay khiến cho sâu, chỗ lạ khiến cho quen, chỗ quen khiến cho lạ, vừa biết nổi niệm suy nghĩ việc trần lao cũng chẳng cần ra sức bài trừ. Chỉ cần ngay chỗ suy nghĩ đó, nhè nhẹ đề lên câu thoại đầu thì không phí nhiều sức lại đắc lực vô cùng. Xin ông hãy tham-cứu như thế, đừng đem tâm chờ ngộ, để cho nó bỗng nhiên tự ngộ đi !.

Lý Hán Lão với ông mỗi ngày gặp nhau, ngoài việc đánh cờ, có còn nói đến việc này chăng ? Nếu chỉ đánh cờ mà chưa từng nói đến việc này thì nên ngay chỗ thắng bại chưa phân hãy hất tung bàn cờ, lại hỏi ông ta đòi cho được một việc kia (thoại đầu). Nếu đòi chẳng được mới quả thực là kẻ độn căn. Thôi tạm bỏ qua việc này.       

THƯ GỞI TRƯƠNG ÍCH CHI.

Chúng sanh hằng ngày hiện hành vô-minh, nên hễ thuận với vô-minh thì sanh hoan hỷ, còn nghịch với vô-minh thì đâm ra phiền não. Phật, Bồ-tát chẳng phải thế, các Ngài dựa vào vô-minh làm Phật-sự. Vì chúng sanh lấy vô-minh làm nhà cửa, nghịch với vô-minh là phá nhà cửa của chúng sanh. Nên Phật & Bồ-tát thuận với vô-minh là để theo chỗ chấp trước của chúng sanh mà dẫn dụ họ.

Ngài Vĩnh Gia nói :

Vô-minh thật tánh tức Phật-tánh

Huyễn hóa không thân tức Pháp-thân. 

  THƯ GỞI TRIỆU SƯ TRỌNG.

Cái Đạo-lý này hướng lên trên sự việc tìm thì nhanh, còn nếu hướng xuống Ý-căn suy nghĩ tính toán thì càng cách xa vậy. Do đó, Ông già Thích-ca trên hội Pháp Hoa chỉ độ được đứa bé gái tám tuổi, trên hội Niết-bàn chỉ độ được gã đồ tể, trên hội Hoa Nghiêm chỉ độ được một Đồng-tử.

Xem cách thức thành Phật của ba người đó, họ có từng hướng ra ngoài để cầu chứng đắc, cực khổ siêng năng tu hành gì đâu ? Phật cũng chỉ nói : ‘Nay Ta vì ông bảo-nhậm việc này’, chẳng hề hư dối vậy. Chỉ nói vì người bảo-nhậm mà thôi, chứ chẳng nói có pháp có thể truyền, để cho Ông hướng ra ngoài tìm cầu rồi sau đó mới thành Phật.

May mắn có được thể cách như thế, tại sao không tin ? Ví như lập tức tin nổi, chẳng hướng ra ngoài tìm cầu, cũng chẳng chấp có chứng đắc ở trong tâm thì bất cứ chỗ nào – lúc nào cũng được giải thoát.

Sao vậy ? Vì đã không hướng ra ngoài tìm cầu thì trong tâm lặng lẽ yên tịnh, vì đã chẳng chấp có chứng đắc trong tâm thì ngoại cảnh u nhàn. 

THƯ GỞI LÝ BÁ HÒA.

Sợ hãi sanh tử mà gốc nghi nhổ chẳng hết thì trăm kiếp ngàn đời trôi theo nghiệp mà thọ báo, trồi lên hụp xuống chẳng có lúc dừng. Tốt nhất là một phen nhổ sạch gốc nghi, bèn có thể chẳng rời tâm chúng sanh mà thấy tâm Phật. Nếu có nguyện lực từ đời trước, gặp bậc Thiện-tri-thức chân chánh dùng phương-tiện khéo léo dẫn dắt thì có gì mà khó.

Thấy chăng, Cổ-đức có nói : ‘Sông hồ chẳng có tâm làm chướng ngại người, Phật & Tổ chẳng có ý gạt gẫm người. Chỉ tại đương nhân qua chẳng được, chớ nên nói sông hồ làm chướng ngại người. Ngôn-giáo của Phật & Tổ tuy chẳng gạt gẫm người, song chỉ vì người học Đạo nhận lầm phương-tiện, ở trong một ngôn một cú, cầu diệu cầu huyền, cầu đắc cầu thất mà thấu triệt chẳng được. Như người mù chẳng thấy ánh sáng Mặt-trời – Mặt-trăng là tại người bị mù chớ chẳng phải lỗi của Mặt-trời, Mặt-trăng’.

Đây là học cái Đạo lìa tướng văn tự, lìa tướng phân biệt, lìa tướng ngôn ngữ vậy./.